Wystawa czasowa „Broń czarnoprochowa”(maj-sierpień 2017 r.)
Opracowała: Ewelina Sarosiek; Zdjęcia: Szczepan Skibicki
Garłacz skałkowy XVIII w.
Wymiary: 16 cm na 70 cm.
Materiał: stal, mosiądz, drewno
Garłacz znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Garłacz skałkowy jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano go we Francji. Powstanie broni datuje się na XVIII/XIX w.
Garłacz jest zachowany w dobrym stanie, widoczne są jedynie niewielkie wgniecenia w drewnie i wżery na częściach metalowych.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa garłacza jest wykonana ze stali i ma długość 35,5 cm, a jej kaliber to 35 mm. Z zewnątrz i w środku metal jest gładki. Lufa u wylotu nieznacznie się rozszerza przypominając lejek o średnicy 43 mm. Umocowana jest w osadzie prostokątnym, metalowym
językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem, który przytwierdzony jest od góry dużą śrubą.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy.
Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa. Od dołu łoże posiada wyżłobienie na brakujący stempel (czyli pręt służący do ubijania prochu i dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo). Na środku wyżłobienia umocowana jest niewielka, mosiężna tulejka, służąca do zamocowania stempla. W łożu wywiercone są trzy niewielkie otwory na bolce mocujące lufę. W otworach widoczne są tylko dwa bolce.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha z zamkiem skałkowym. Po prawej stronie blachy znajduje się stalowy kurek. Kurek jest elementem, który poprzez uderzenie o krzesiwo powoduje skrzesanie iskry zapalając
ej proch. Kurek składa się z zacisku, tak zwanych szczęk oraz śruby, która je dociska. W szczękach osadzony jest krzemień, między krzemieniem a szczękami umieszczony jest niewielki kawałek skóry, dzięki któremu mocowanie kamienia jest pewniejsze. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się mosiężna panewka. Jest to niewielka miseczka. Na panewkę strzelec wysypywał proch, który po zapaleniu się od iskry przenosił ogień przez niewielki otwór do ładunku znajdującego się w lufie. Przy panewce znajduje się stalowa pokrywka połączona pod kątem prostym z krzesiwem. Krzesiwo jest elementem metalowym, o który uderza skałka wywołując iskrę. Krzesiwo podczas uderzenia odskakuje otwierając pokrywkę panewki – odsłaniając tym samym proch. Zespół składający się z krzesiwa i panewki nazywany jest baterią.
Po lewej stronie łoża znajduje się mosiężna podkładka pod dwie śruby mocujące zamek.
Od spodu kolby przymocowany jest łukowaty, wykonany z mosiądzu kabłąk, czyli osłona spustu. Język spustu jest lekko wygięty.
Kolba jest zakończona mosiężną stopką w formie blaszki, która przechodzi na górę kolby tak zwanym wąsem.
Garłacz został skonstruowany w XVI w. jako broń dla marynarzy. Rozszerzenie wylotu lufy miało ułatwić ładowanie broni na pokładach statków. Łatwość ładowania i możliwość zamiennego używania kul i śrutu sprawiła, że garłacze rozpowszechniły się w Europie. W garłacze uzbrojona była włoska lekka jazda, załogi weneckich galer i hiszpańscy strzelcy. Garłacze były do końca XVIII wieku używane jako broń wojskowa, wykorzystywana podczas walk w tłumie, czy podczas abordaży. Później garłacz stał się bronią cywilną.
Karabin skałkowy niemiecki XVIII w.
Wymiary: 11 cm na 105 cm.
Materiał: żelazo, mosiądz, drewno
Karabin znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Karabin skałkowy jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano go w Niemczech. Powstanie broni datuje się na XVIII w.
Karabin jest zachowany w dobrym stanie. Widoczne są liczne drobne wgniecenia w drewnie.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa karabinu wykonana jest ze stali i ma długość 70 cm, a jej kaliber to 19 mm. Z zewnątrz i w środku metal jest gładki. Lufa jest rozszerzona u nasady do 6,8 cm. Umocowana jest w osadzie prostokątnym, metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem. Przytwierdzona jest od góry dużą śrubą. W przedniej i tylnej części lufa mocowana jest do łoża dodatkowymi obręczami nazywanymi bączkami. U góry bączka bliżej wylotu lufy umieszczona jest muszka, ułatwiająca celowanie.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy. Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa.
Od dołu łoże posiada wyżłobienie na brakujący stempel (czyli pręt służący do ubijania prochu i dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo). Na początku i prawie na zakończeniu wyżłobienia umocowane są mosiężne tulejki, służące do zamocowania stempla. Na środku wyżłobienia znajduje się mocowanie paska, dzięki któremu strzelec może założyć broń na ramie. W łożu wywiercone są dwa niewielkie otwory na bolce mocujące lufę. Łoże przy wylocie lufy jest okute mosiężną blaszką.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha stanowiąca część zamka skałkowego. Wszystkie elementy zamka wykonane są z żelaza. Po prawej stronie blachy znajduje się kurek. Kurek jest mechanizmem, który poprzez uderzenie o krzesiwo powoduje zapłon prochu. Kurek składa się z zacisku, tak zwanych szczęk oraz śruby, która je dociska. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się panewka. Jest to niewielka miseczka. Na panewkę strzelec wysypywał proch, który po zapaleniu się od iskry przenosił ogień przez niewielki otwór w lufie do ładunku znajdującego się w jej wnętrzu. Przy panewce znajduje się pokrywka połączona pod kątem prostym z krzesiwem. Krzesiwo jest elementem, o który uderza kamień wywołując iskrę. Krzesiwo podczas uderzenia odskakuje otwierając pokrywkę panewki – odsłaniając tym samym proch. Zespół składający się z krzesiwa i panewki nazywany jest baterią.
Po lewej stronie łoża znajduje się mosiężna, wycięta w ozdobny kształt podkładka pod trzy śruby mocujące zamek. W eksponacie brakuje jednej śruby.
Od spodu kolby przymocowany jest wykonany z mosiądzu kabłąk, czyli osłona spustu. Język spustu jest lekko wygięty. Tuż przed kabłąkiem jest przykręcony grzybek, czyli śruba służąca do mocowania pasa.
Kolba jest zakończona mosiężną stopką w formie blaszki, mocowanej dwiema śrubami – brakuje jednej z nich. Stopka przechodzi na górę kolby tak zwanym wąsem, który utwierdzony jest również dwiema śrubami, większą i mniejszą. W kolbie wywiercone są dwa otwory na bolce mocujące kabłąk.
Gładkolufowy karabin skałkowy był bardzo uniwersalnym narzędziem wykorzystywanym w myślistwie. Polując na ptaki ładowano go drobnym śrutem, a do polowania na większą zwierzyną używano kul ołowianych. W Polsce myśliwskie karabiny skałkowe wykorzystywane zostały miedzy innymi podczas powstania styczniowego w 1863 roku.
Strzelba kapiszonowa, myśliwska XIX w.
Wymiary: 19 cm na 123 cm.
Materiał: stal, mosiądz, drewno
Strzelba znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Strzelba kapiszonowa jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano ją w Gdańsku w wytwórni I.A. Herrmann. Broń powstała w 1846 r.
Strzelba zachowana jest w bardzo dobrym stanie, widoczne są jedynie nieznaczne wgniecenia w drewnie.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa strzelby wykonana jest ze stali i ma długość 88 cm, a jej kaliber to 18 mm. Z zewnątrz i w środku metal jest gładki. Umocowana jest w osadzie metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem. Warkocz ozdobiony jest roślinnym ornamentem. Metal przytwierdzony jest od góry dużą śrubą. Lufa w tylnej części, to jest od warkocza, na długości 22 cm ma kształt ośmioboku. Na górnej płaszczyźnie wygrawerowany jest napis w języku niemieckim: „I.A.Herrmann in Danzing 1846”. Na górze lufy u jej wylotu umieszczona jest mosiężna muszka.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy.
Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa. Od dołu łoże posiada wyżłobienie na stempel (czyli pręt służący do ubijania prochu i dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo). Na początku, środku i na końcu zagłębienia umocowane są stalowe tulejki, służące do zamocowania stempla. Stempel wykonany jest z drewna, zakończony jest metalowym okuciem w formie tulejki. Na końcu i na początku łoża wykonane są otwory przez całą szerokość drewna. Z obu stron wykończone są owalnymi podkładkami i przykręcone dwiema śrubkami. W otworach znajdują się bolce. Są to trzpienie scalające lufę z łożem. Pośrodku łoża przymocowany jest metalowy kabłączek do mocowania paska, dzięki któremu strzelec może założyć broń na ramie. Łoże przy wylocie lufy jest wzmocnione metalowym okuciem.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha będąca częścią zamka kapiszonowego. Blacha zamka ozdobiona jest roślinnymi ornamentami. Po prawej stronie blachy znajduje się stalowy kurek. Kurek jest elementem, który w chwili naciśnięcia spustu opadał na kapiszon. Kurek zrobiony jest z metalu i ma kształt litery S. Ozdobiony jest wzorem, który przypomina delfina. W jego przedniej części znajduje się wgłębienie, w które wchodzi kapiszon w chwili uderzenia. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się kominek, czyli cienka stalowa rurka. Jest ona połączona kanałem z komorą nabojową w lufie. Na kominek strzelec zakładał kapiszon, czyli kapturek wykonany z cienkiej blaszki, w którym umieszczano małą ilość substancji wybuchowej. Opadający na kapiszon kurek powodował wybuch piorunianu rtęci, czyli materiału inicjującego zapłon. Płomień poprzez kanał przedostawał się do ładunku miotającego, w konsekwencji wywołując odpalenie broni.
Po lewej stronie łoża znajdują się dwie śruby mocujące zamek.
Od spodu kolby przymocowany jest łukowaty, wykonany z metalu kabłąk, czyli osłona spustu. Język spustu jest prosty. Tuż przed kabłąkiem przykręcony jest grzybek, czyli śruba służąca do mocowania pasa.
Kolba przy zamku w górnej części ozdobiona jest liniami tworzącymi siateczkę. Wzór powstał poprzez radełkowanie, czyli wykonywanie wgnieceń za pomocą radełka. U dołu kolba jest pęknięta. Zakończona jest żelazną, opływową stopką w formie blaszki, która wychodzi na górę kolby tak zwanym wąsem. Stopka przymocowana jest jedną śrubą. Wąs ozdobiony jest roślinnym motywem, przytwierdzony jest do kolby również jedną śrubą.
Po wynalezieniu i zastosowaniu zamka kapiszonowego, używanie broni palnej stało się dużo łatwiejsze. Zapłon chemiczny (poprzez detonację piorunianu rtęci) nie był tak podatny na warunki pogodowe jak poprzednie rozwiązania. Dzięki temu można było polować nawet gdy padał drobny deszcz, nie martwiąc się, że zamoknie proch na panewce.
Janczarka turecka XVIII w.
Wymiary: 17,5 cm na 127 cm.
Materiał: żelazo, mosiądz, srebro, drewno
Janczarka znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Janczarka turecka jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Powstanie broni datuje się na XVIII w. Karabin jest zachowany w bardzo dobrym stanie. Widoczne są nieliczne ślady użytkowania w postaci wgnieceń na elementach drewnianych.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Ośmiokątna lufa karabinu wykonana jest ze stali, a jej kaliber to 13 mm. Jest gwintowana, to znaczy, że wewnątrz posiada spiralnie skręcone bruzdy, które wymuszają obrót kuli. Lufa umocowana jest w osadzie prostokątnym, metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem, który przytwierdzony jest od góry śrubą. Na warkoczu oraz na przedniej i tylnej część lufy wygrawerowany jest motyw roślinny. Lufa mocowana jest do łoża dodatkowymi czterema ozdobnymi, metalowymi obręczami nazywanymi bączkami. Przed pierwszym bączkiem w górnej części lufy znajduje się prostokątne żłobienie. Jest to miejsce na brakującą szczerbinkę od układu celowniczego. Na górze lufy u jej wylotu umieszczona jest mosiężna muszka.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna orzechowego. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy. Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa.
W łożu schowany jest stempel, czyli drewniany pręt zakończony metalową tulejką, służący do ubijania prochu oraz dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo. Wylot komory na stempel osłonięty jest metalową nakładką. Na środku łoża wywiercony jest otwór na klin mocujący lufę, którego brakuje. Otwór zabezpieczony jest ozdobną blaszką po obu stronach łoża.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha będąca częścią zamka skałkowego. Wszystkie elementy zamka wykonane są ze stali. Po prawej stronie blachy znajduje się kurek. Kurek jest mechanizmem, który poprzez uderzenie o krzesiwo powoduje zapłon prochu. Kurek składa się z zacisku, tak zwanych szczęk oraz śruby, która je dociska. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się panewka. Jest to niewielka miseczka. Na panewkę strzelec wysypuje proch, który po zapaleniu się od iskry przenosi ogień przez niewielki otwór do ładunku znajdującego się w lufie. Przy panewce znajduje się pokrywka połączona pod kątem prostym z krzesiwem. Krzesiwo jest elementem, o który uderza krzemień wywołując iskrę. Krzesiwo podczas uderzenia odskakuje otwierając pokrywę panewki – odsłaniając tym samym proch. Zespół składający się z krzesiwa i panewki nazywany – baterią. Krzesiwo i panewka przysłonięte są w dolnej ich części metalową osłoną w formie blaszki.
Po lewej stronie łoża znajdują się dwie ozdobne blaszki, które są podkładkami pod dwie śruby mocujące zamek.
Kolba ma kanciasty kształt. Pośrodku znajduje się obejma wykonana ze srebra. Od spodu łoża przymocowana jest blaszka wycięta w ozdobny wzór roślinny. Pośrodku blaszki umiejscowiony jest język spustu w formie metalowej kulki. Na górze kolby z obu stron warkocza lufy wykonana jest inkrustacja. Jest to metoda zdobienia polegająca na wykonywaniu wgłębień w podłożu i wklejaniu w nie odpowiednio przyciętych płytek z różnych materiałów. W tym wypadku płytki wykonano ze srebra w kształcie pasków w geometryczne wzory.
Kolba zakończona jest metalową stopką w formie blaszki umocowanej tylko po brzegach, zostawiając odsłonięty środek. Na środku stopki kolby w drewno wbity jest metalowy trzpień.
Janczarka jak sama nazwa wskazuje była bronią elitarnej tureckiej piechoty – Janczarów. Weszła na ich uzbrojenie w XVII wieku i miała zastąpić łuk. W Europie jak również w Polsce janczarki używane były w okresie od XVII do XVIII wieku. Charakterystyczna graniasta kolba często obciągana była materiałem i ozdabiana frędzlami.
Karabin iglicowy Wanzl M1866
Wymiary: 18 cm na 105 cm.
Materiał: stal, mosiądz, drewno
Strzelba znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Karabin iglicowy Wanzl M1866 jest długą, ładowaną od tyłu, za pomocą naboju scalonego, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano ją w Austro-Węgrzech. Broń prawdopodobnie powstała w 1867 r. Strzelba zachowana jest w dobrym stanie, widoczne są wgniecenia, pęknięcia i przebarwienia na elementach drewnianych oraz wżery w częściach metalowych.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka iglicowego i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa strzelby wykonana jest ze stali i ma długość 66,5 cm, a jej kaliber to 14,5 mm. Jest gwintowana, to znaczy, że wewnątrz posiada cztery bruzdy, które wymuszają obrót kuli. Na zewnątrz gładka, w tylnej części, to jest od warkocza, na długości kilku centymetrów ma kształt ośmioboku. Lufa umocowana jest w osadzie metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem. Metal przytwierdzony jest od góry dużą śrubą. Na górze lufy w pobliżu komory nabojowej znajduje się system celowniczy z wybitą podziałką, dzięki której strzelec może ustawić celownik pod odpowiednim kątem. U wylotu lufy osadzona jest stalowa muszka na mosiężnej podkładce. Lufa na środku mocowana jest do łoża dodatkową metalową obręczą nazywaną bączkiem, do którego od spodu przymocowany jest metalowy kabłączek do mocowania paska, dzięki któremu strzelec może założyć broń na ramie.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna orzechowego. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy.
Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa. Łoże nie dochodzi do końca lufy. Od dołu łoże posiada wydrążony kanał na wycior (czyli pręt służący do czyszczenia lufy). Przed kanałem znajduje się stalowa tulejka, służąca do pewniejszego zamocowania wyciora. Wycior wykonany jest z metalowego pręta, zakończony jest główka w kształcie lejka z mosiężnym pierścieniem wokół. Na końcu i początku łoża wywiercone są dwa niewielkie otwory na bolce mocujące lufę z łożem. Łoże przy wylocie lufy jest wzmocnione metalowym okuciem, która okala również lufę, zapewniając solidniejsze mocowanie.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha będąca częścią zamka iglicowego. Po prawej stronie blachy znajduje się stalowy kurek. Kurek jest elementem, który w chwili naciśnięcia spustu opada na iglicę, poruszającą się w metalowej tulejce. Uderzenie kurka w widoczny fragment igły powoduje, że jej drugi koniec trafia w nabój wywołując jego zapłon. Kurek zrobiony jest z metalu i ma kształt litery S, przymocowany jest do głównej blachy śrubą. Mechanizm iglicowy jest zamocowany na zawiasie umieszczonym w poprzek górnej części lufy, dzięki czemu uchyla się odsłaniając komorę nabojową i umożliwia odtylcowe ładowanie broni. Dla ułatwienia tej czynności przy pokrywie znajduje się stalowa rączka, kształtem przypominająca kroplę.
Po lewej stronie łoża znajduje się stalowy, faliście biegnący pasek blachy będący podkładką pod dwie śruby mocujące zamek.
Od spodu kolby przymocowany jest łukowaty, wykonany z metalu kabłąk, czyli osłona spustu. Jego wydłużone zakończenia przytwierdzone są do osady dwiema śrubami. Język spustu jest lekko wygięty. Tuż przed kabłąkiem przykręcony jest kolejny kabłączek służący do mocowania pasa.
Kolba po lewej stronie ma policzek, czyli wypukłość, do której przykłada się policzek podczas celowania i strzału. Zakończona jest żelazną stopką w formie blaszki, która przechodzi na górę kolby tak zwanym wąsem. Stopka i wąs przymocowane są do drewna dwiema dużymi śrubami.
Austriacy po przegranej wojnie z Prusami w 1866 r. zrozumieli, że era karabinów ładowanych odprzodowo już się skończyła. Dlatego zlecono Józefowi Wanzlowi opracowanie broni, która byłaby bardziej efektywna. Tak powstała konstrukcja karabinu iglicowego ładowanego odtylcowo. Dzięki temu znacznie skrócił się czas między kolejnymi wystrzałami, a doładowanie broni nie łączyło się z koniecznością przyjmowania pozycji stojącej zagrażającej strzelcowi.
Sztucer kapiszonowy XIX w.
Wymiary: 16 cm na 115 cm.
Materiał: stal, mosiądz, drewno
Strzelba znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Sztucer kapiszonowy jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano ją w I połowie XIX w. Garłacz jest zachowany w dobrym stanie, widoczne są jedynie niewielkie wgniecenia w drewnie i wżery na częściach metalowych.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa sztucera wykonana jest ze stali i ma długość 77 cm, a jej kaliber to 13 mm. Jest gwintowana, to znaczy, że wewnątrz posiada spiralnie skręcone bruzdy, które wymuszają obrót kuli. Lufa od zewnątrz na całej długości ma kształt ośmioboku. Umocowana jest w osadzie długim metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem, który ku zakończeniu zwęża się tworząc trójkąt. Warkocz umocowany jest wkrętami – w eksponacie brakuje jednej śruby, po której pozostał otwór. Od góry na lufie, w odległości 17 cm od zamka osadzony jest składany celownik w formie prostokątnej blaszki na zawiasie. U wylotu lufy umieszczona jest mosiężna muszka.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy.
Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa. Od dołu łoże posiada trzy mosiężne tulejki na stempel (czyli pręt służący do ubijania prochu i dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo). Stempel wykonany jest z pręta stalowego, zakończony jest metalowym okuciem w formie tulejki. Na całej długości łoża wykonanych jest sześć otworów przez całą szerokość drewna. Są to miejsca na niewielkie bolczyki scalające lufę z łożem. Pośrodku łoża przymocowany jest metalowy kabłączek do mocowania paska, dzięki któremu strzelec może założyć broń na ramie. Łoże przy wylocie lufy jest wzmocnione miedzianym okuciem.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha będąca częścią zamka kapiszonowego. Po prawej stronie blachy znajduje się stalowy kurek. Kurek jest elementem, który w chwili naciśnięcia spustu opadał na kapiszon. Kurek zrobiony jest z metalu i ma kształt litery S. W jego przedniej części znajduje się wgłębienie, w które wchodzi kapiszon w chwili uderzenia. Kurek przymocowany jest do blachy jedną śrubą. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się kominek, czyli cienka stalowa rurka. Jest ona połączona kanałem z komorą nabojową w lufie. Na kominek strzelec zakładał kapiszon, czyli kapturek wykonany z cienkiej blaszki, w którym umieszczano małą ilość substancji wybuchowej. Opadający na kapiszon kurek powodował wybuch piorunianu rtęci, czyli materiału inicjującego zapłon. Płomień poprzez kanał przedostawał się do ładunku miotającego, w konsekwencji wywołując odpalenie broni.
Po lewej stronie łoża znajdują się jedna mosiężna śruba mocująca zamek.
Od spodu kolby przymocowany jest łukowaty, wykonany z mosiądzu kabłąk, czyli osłona spustu, przymocowany do drewna dwiema śrubami. Kabłąk bliżej kolby posiada dodatkowe wygięcie w kształcie trójkąta. Sztucer posiada dwa lekko wygięte języki spustu. Bliższy jest przyśpiesznikiem, który zmniejsza opór spustu, umożliwiając szybsze oddanie strzału. Tuż przed kabłąkiem przykręcony jest kolejny kabłąk do mocowania pasa.
Kolba po lewej stronie ma wyrzeźbiony policzek, czyli wypukłość, do której przykłada się policzek podczas celowania i strzału. Po lewej stronie znajduje się wydrążony w drewnie prostokątny pojemnik. Obudowa pojemnika, czyli mosiężna pokrywka zamocowana jest na zawiasie. Kolba zakończona jest mosiężną stopką w formie ozdobnie wyciętej blaszki, która przechodzi na górę kolby tak zwanym wąsem. Stopka przymocowane są do drewna dwiema dużymi śrubami.
Ładowana odprzodowo broń myśliwska z XIX w. była bardzo wszechstronna. W zależności od tego na jaką zwierzynę polowano można było zastosować różnego rodzaju amunicję. Na większe zwierzęta używano kuli ołowianej o średnicy nieznacznie mniejszej niż kaliber lufy, natomiast gdy polowano na ptactwo, do lufy można było wsypać ołowiany śrut.
Karabin kapiszonowy XIX w.
Wymiary: 17 cm na 123 cm.
Materiał: stal, mosiądz, drewno
Strzelba znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Karabin kapiszonowy jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano ją w Prusach w 1812 r. Karabin jest zachowany w dobrym stanie, widoczne są liczne wgniecenia w pociemniałym drewnie i wżery na częściach metalowych.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa karabinu wykonana jest ze stali i ma długość 84 cm, a jej kaliber to 17 mm. Jest gwintowana, to znaczy, że wewnątrz posiada spiralnie skręcone bruzdy, które wymuszają obrót kuli. Lufa od zewnątrz jest gładka, w tylnej części, to jest od warkocza, na długości kilku centymetrów ma kształt ośmioboku. Lufa umocowana jest w osadzie długim metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem. Wytłoczona jest na nim litera „P”. Warkocz przymocowany jest do drewna śrubą. Od góry na lufie osadzony jest składany celownik szczerbinkowy w formie mosiężnej blaszki na zawiasie z wytłoczonym numerem „450”. Lufa mocowana jest do łoża dodatkowymi trzema mosiężnymi obręczami nazywanymi bączkami. Na bączku przy wylocie lufy od góry umocowana jest muszka, na środkowym natomiast od spodu stalowy kabłączek do mocowania paska, dzięki któremu strzelec może założyć broń na ramie.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy.
Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa. W łożu schowany jest stempel, czyli stalowy pręt zakończony metalową kulką, służący do ubijania prochu oraz dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo. Łoże przy wylocie lufy jest wzmocnione miedzianym okuciem połączonym z bączkiem. Z lewej strony łoża wytłoczony numer „220”. Łoże jest pęknięte.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha będąca częścią zamka kapiszonowego. Po prawej stronie blachy znajduje się stalowy kurek. Kurek jest elementem, który w chwili naciśnięcia spustu opadał na kapiszon. Kurek zrobiony jest z metalu i ma kształt litery S i ma ozdobną końcówkę. W jego przedniej części znajduje się wgłębienie, w które wchodzi kapiszon w chwili uderzenia. Kurek przymocowany jest do blachy jedną śrubą. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się kominek, czyli cienka stalowa rurka. Jest ona połączona kanałem z komorą nabojową w lufie. Na kominek strzelec zakładał kapiszon, czyli kapturek wykonany z cienkiej blaszki, w którym umieszczano małą ilość substancji wybuchowej. Opadający na kapiszon kurek powodował wybuch piorunianu rtęci, czyli materiału inicjującego zapłon. Płomień poprzez kanał przedostawał się do ładunku miotającego, w konsekwencji wywołując odpalenie broni.
Po lewej stronie łoża znajduje się mosiężny, faliście biegnący pasek blachy będący podkładką pod dwie stalowe śruby mocujące zamek.
Od spodu kolby przymocowany jest łukowaty kabłąk, czyli osłona spustu. Jego wydłużone ozdobne zakończenia przytwierdzone są do osady dwiema śrubami. Karabin posiada prosty języki spustu. Tuż za kabłąkiem przykręcony jest kolejny kabłąk do mocowania pasa.
Kolba zakończona jest stalową stopką w formie blaszki, która przechodzi na górę kolby tak zwanym wąsem. Stopka i wąs przymocowane są do drewna dwiema dużymi śrubami.
Pruski karabinek piechoty wzór 1809/1812 pochodzi bezpośrednio od modelu z roku 1777 produkowanego w rusznikarniach poczdamskich. Karabinek wz. 1777 posiadały zapłon skałkowy. W modelu 1809/1812 zastosowano efektywniejszy zapłon kapiszonowy. Aby nie marnować już istniejącej broni wiele karabinów skałkowych przekonwertowano na kapiszonowe.
Karabin kapiszonowy, myśliwski XIX w.
Wymiary: 15 cm na 125 cm.
Materiał: stal, mosiądz, drewno, kość
Strzelba znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku.
Karabin kapiszonowy jest długą, ładowaną od przodu, czyli przez lufę, bronią czarnoprochową. Wyprodukowano ją w Niemczech w XIX w.
Strzelba zachowana jest w bardzo dobrym stanie, widoczne są jedynie nieznaczne wgniecenia w drewnie i ślady korozji na elementach metalowych.
Broń składa się z trzech części: lufy, zamka i drewnianej osady. W budowie osady wyróżniamy dwie części tylną, czyli kolbę i przednią, czyli łoże.
Lufa strzelby wykonana jest ze stali i ma długość 87 cm, a jej kaliber to 15 mm. Z zewnątrz i w środku metal jest gładki. Umocowana jest w osadzie metalowym językiem na przedłużeniu lufy, nazywanym warkoczem. Metal przytwierdzony jest od góry dużą śrubą. Lufa w tylnej części, to jest od warkocza, na długości 29 cm ma kształt ośmioboku. Na górnej płaszczyźnie znajduje się wybijany złotem napis „G. SCHEER SCHMIDT A SUHL” rozpoczęty i zakończony ornamentem roślinnym. Przed napisem lufa posiada wybite trzy paski ją okalające. Na górze lufy u jej wylotu umieszczona jest stalowa zaokrąglona muszka.
Osada wykonana jest z jednego kawałka drewna. Ważnym fragmentem osady jest łoże, czyli część broni służąca do mocowania lufy.
Łoże jest przedłużeniem kolby w formie półki, na której położona jest lufa. Od dołu łoże posiada trzy mosiężne tulejki na stempel (czyli pręt służący do ubijania prochu i dobijania kuli w broni ładowanej odprzodowo). Stempel wykonany jest z drewniana, zakończony jest okuciem w formie tulejki wykonanym z rogu. Na całej długości łoża wykonanych jest pięć otworów przez całą szerokość drewna. Są to miejsca na niewielkie bolczyki scalające lufę z łożem. Pośrodku łoża przymocowany jest metalowy kabłączek do mocowania paska, dzięki któremu strzelec może założyć broń na ramie. Łoże przy wylocie lufy jest wzmocnione okuciem z rogu.
Z prawej strony na wysokości styku lufy i kolby przymocowana jest stalowa blacha będąca częścią zamka kapiszonowego. Po prawej stronie blachy znajduje się stalowy kurek. Kurek jest elementem, który w chwili naciśnięcia spustu opadał na kapiszon. Kurek zrobiony jest z metalu i ma kształt litery S. W jego przedniej części znajduje się wgłębienie, w które wchodzi kapiszon w chwili uderzenia. Kurek do blachy przymocowany jest jednym wkrętem. Po lewej stronie blachy zamka znajduje się kominek, czyli cienka stalowa rurka. Jest ona połączona kanałem z komorą nabojową w lufie. Na kominek strzelec zakładał kapiszon, czyli kapturek wykonany z cienkiej blaszki, w którym umieszczano małą ilość substancji wybuchowej. Opadający na kapiszon kurek powodował wybuch piorunianu rtęci, czyli materiału inicjującego zapłon. Płomień poprzez kanał przedostawał się do ładunku miotającego, w konsekwencji wywołując odpalenie broni.
Po lewej stronie łoża znajduje się wycięta w ozdobny wzór mosiężna podkładka pod śrubę mocującą zamek.
Od spodu kolby przymocowany jest łukowaty, wykonany z mosiądzu kabłąk, czyli osłona spustu. Początek blachy, z której jest zrobiony zakręcony jest w luźny zawijas. Język spustu jest prosty. Tuż przed kabłąkiem przykręcony jest kabłąk służący do mocowania pasa.
Kolba przy zamku w dolnej części ozdobiona jest liniami tworzącymi siateczkę. Wzór powstał poprzez radełkowanie, czyli wykonanie wgnieceń za pomocą radełka. Po lewej stronie wyrzeźbiony jest policzek, czyli wypukłość, do której przykłada się policzek podczas celowania i strzału. Kolba zakończona jest mosiężną stopką w formie cienkiej spiczastej blaszki, która przechodzi na górę kolby tak zwanym wąsem.
Ładowana odprzodowo broń myśliwska z XIX w. była bardzo wszechstronna. W zależności od tego na jaką zwierzynę polowano można było zastosować różnego rodzaju amunicję. Na większe zwierzęta używano kuli ołowianej o średnicy nieznacznie mniejszej niż kaliber lufy, natomiast gdy polowano na ptactwo, do lufy można było wsypać ołowiany śrut.