Getto

Getto
Szkielet spalonej kopuły Wielkiej Synagogi
(Muzeum Podlaskie w Białymstoku)

Liczba Żydów skupionych w gettach na terenie przedwojennego województwa białostockiego szacowana jest na ok. 100 tys. osób. Białostockie getto należało do jednego z większych w regionie, szacuje się, że liczyło od 40 do 60 tys. mieszkańców. Swoim zasięgiem obejmowało centrum miasta z takimi ulicami, jak: Jurowiecka, Nowy Świat, Fabryczna itp. Główna brama do dzielnicy żydowskiej znajdowała się przy ul. Kupieckiej w pobliżu skrzyżowania z ul. Lipową.
Na terenie getta działały zakłady rzemieślnicze w ramach Niemieckiej Strefy Produkcyjnej. Żydzi pracowali głównie w zakładach włókienniczych produkujących dobra dla armii niemieckiej. Za swoją pracę otrzymywali głodowe racje żywnościowe. Pracownikowi przysługiwała porcja 500 g chleba (później zredukowana do 350 g) za 12-godzinny czas pracy. Jeszcze mniejsze porcje dostawały osoby chore i starsze. Wynagrodzenie dzienne robotnika żydowskiego wynosiło 1,2 marki, a dla porównania bochenek chleba na „czarnym rynku” kosztował 2,5 marki, a kostka masła 20 marek. W 1943 r. ceny żywności wzrosły ponad dwukrotnie. Białostocki Judenrat łudził się, że wykazanie posłuszeństwa i wydajności w pracy na rzecz gospodarki Rzeszy Niemieckiej zapobiegnie eksterminacji. Dlatego potępiał wszelkie akty nieposłuszeństwa czy współpracy z polskimi organizacjami podziemnymi.
W sierpniu 1943 r. w białostockim getcie dokonał się zryw bojowników żydowskich walczących o swoją wolność i godność. Ich celem była próba sforsowania drewnianego płotu i ucieczka do Puszczy Knyszyńskiej. Większość powstańców poległa, nielicznym udało się ukryć i przeżyć. Niedługo później Niemcy zlikwidowali getto, a jego mieszkańców wywieziono do obozów zagłady w Treblince i Auschwitz-Birkenau.

Kresem drogi ludności żydowskiej były obozy śmierci, komory gazowe i krematoria.