Tradycje

Po zmianach ustrojowych jakie zaszły w Polsce po 1989 r. szczególnego znaczenia nadano procesowi przywracania Wojsku Polskiemu charakteru narodowego i przywracania chlubnych dziejów oręża polskiego. Tradycje wojskowe stały się ważnym elementem kształtowania postaw obywatelskich i utrzymania wysokiego morale żołnierzy.

Proces kultywowania tradycji wojskowych dotyczy dwóch zasadniczych obszarów – symboliki oraz dziedzictwa historii jednostek wojskowych. Współczesne Wojsko Polskie dziedziczy tradycje orężne Polski Piastów, Jagiellonów, I Rzeczpospolitej, epoki napoleońskiej, okresu powstań narodowych, II Rzeczpospolitej oraz walk o niepodległość w latach I i II wojny światowej. Dziedzictwo to kontynuowane jest w jednostkach wojskowych poprzez barwy i odznaki (symbole) rodzajów sił zbrojnych, wojsk i służb oraz w ceremoniale jednostek.

Podstawową zasadą dziedziczenia jest związek danej jednostki wojskowej z formacją lub jednostką, których tradycje mają być przejęte. Wynikać mają z tożsamości numeru, rodzaju broni, miejsca stacjonowania lub charakteru wykonywanych zadań. Z wnioskiem o przejęcie dziedzictwa tradycji czy nadania nazwy wyróżniającej występuje dowódca jednostki wojskowej do ministra Obrony Narodowej. Oddanie inicjatywy poszczególnym jednostkom w kwestii wyboru tradycji nakłada dodatkowo na żołnierzy obowiązek zapoznania się z historią i uwzględnienia w rodowodzie dziejów formacji z danego regionu czy rodzaju Sił Zbrojnych.

Po roku 1989 Wojsko Polskie przeszło liczne reorganizacje, a wiele jednostek uległo rozformowaniu. Ich tradycje przekazane zostały innym jednostkom o podobnym charakterze, co widoczne jest na przykładzie 18. Białostockiego Pułku Rozpoznawczego. Pamiętać należy także, że proces kształtowania polskiej symboliki wojskowej nie jest jeszcze zamknięty. Wiąże się to z przekształceniami jakie wciąż zachodzą w wojsku wraz z rozwojem techniki wojskowej i powstaniem nowych rodzajów wojsk i służb.

18. Dywizja Piechoty – rodowód jednostek wchodzących w skład 18. Dywizji Piechoty sięga czasów I wojny światowej i Armii Polskiej we Francji. Po przemieszczeniu w 1919 r. „Błękitnej Armii” do Polski, jednostka wzięła udział w walkach o granice Polski, m.in. uczestniczyła w wyprawie na Kijów czy bitwie o Warszawę 1920 r.

Po przejściu Wojska Polskiego na stopę pokojową przeprowadzono reorganizację piechoty, ograniczając do trzech liczbę pułków piechoty w każdej dywizji. W 18. Dywizji Piechoty były to pułki: 33., 42. i 71. pp, a także 18. pułk artylerii lekkiej i 18. dywizjon artylerii ciężkiej.

W kampanii wrześniowej 1939 r. 18. Dywizja miała stanowić trzon Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” z zadaniem obrony przepraw na Narwi w rejonie Łomży, Nowogrodu i Ostrołęki. W pierwszych dniach września 1939 r. na odcinkach jednostki panował względny spokój. Do potyczek doszło jedynie w okolicach Myszyńca. Sytuacja jednak diametralnie zmieniła się po przełamaniu obrony linii Narwi pod Różanem. Po ciężkich walkach w obronie przepraw do dywizji dotarł spóźniony rozkaz do odwrotu. W efekcie niepowodzenia w bitwie o Zambrów została okrążona i rozbita w dniach 12–13 września pod Łętownicą i Andrzejewem.

42. Pułk Piechoty im. gen. J. H. Dąbrowskiego – geneza jednostki sięga 1918 r., gdy w obozie Santa Maria Capua Vetere niedaleko Neapolu z polskich jeńców z armii austro-węgierskiej sformowano 3. Pułk Strzelców im. ks. Józefa Poniatowskiego. Jednostkę później przewieziono do Francji, a po reorganizacji i przeszkoleniu w maju 1919 r. przetransportowano do Polski i włączono w skład 18. DP. Po licznych zmianach nazwy, oddział z dniem 29 stycznia 1920 r. przyjął miano 42. pułku piechoty.

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej 42. pp dyslokowano w Białymstoku w porosyjskich koszarach im. Romualda Traugutta. W 1938 r. pułk otrzymał zgodę na przyjęcie patrona – gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, którego nazwisko dodano do oficjalnej nazwy pułku. W kampanii wrześniowej 1939 r. jednostka obsadziła początkowo rejon Ostrołęki, później toczyła walki odwrotowe i zakończyła szlak bojowy w kotle w okolicach Andrzejewa i Łętownicy 13 września.

Oficerowie i grupa elewów Szkoły Podoficerskiej 42. pułku piechoty, 19 kwietnia 1925 r. (MWB/D/501)

10. Pułk Ułanów Litewskich – geneza jednostki sięga listopada 1918 r., kiedy to w Czyżewie powstał ochotniczy Szwadron Bielsko-Mazowiecki. Z czasem jego nazwę zmieniono na Białostocki Oddział Jazdy, a ostatecznie w grudniu 1918 r. nadano mu numer 10. pułku ułanów. Jednostka wzięła udział w licznych operacjach wojny polsko-bolszewickiej. Po przejściu Wojska Polskiego na organizację pokojową pułk dyslokowano w Białymstoku w obecnych koszarach 18. pułku rozpoznawczego.

W kampanii wrześniowej wchodził w skład Podlaskiej Brygady Kawalerii. W wyniku niekorzystnego przebiegu kampanii pułk oderwał się od macierzystej brygady i później dołączył do zgrupowania gen. Podhorskiego, które weszło w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Kleeberga. W jej składzie uczestniczył w ostatniej bitwie kampanii pod Kockiem.

Obchody święta pułkowego 10. Pułku Ułanów Litewskich na terenie koszar (MWB/D/3097)

Pułk Ułanów Karpackich – w maju 1940 r. na terenie Syrii utworzono dywizjon rozpoznawczy Brygady Strzelców Karpackich. Na przełomie 1940 i 1941 r. dywizjon rozwinięto w Pułk Ułanów Karpackich i zmotoryzowano. Ułani Karpaccy zasłynęli uczestnicząc w obronie twierdzy w Tobruku. W 1944 r. pułk włączono do 2. Korpusu Polskiego, w ramach którego odbył całą kampanię włoską, walcząc nad rzeką Sangro, pod Monte Cassino oraz przyczyniając się do zdobycia Ankony i Bolonii. Po przetransportowaniu do Wielkiej Brytanii pułk rozformowano latem 1948 r.

73. Pułk Zmechanizowany Ułanów Karpackich – historia jednostki sięga początku lat 50. XX w. , gdy została sformowana i umieszczona w garnizonie Gubin-Komorów. Swojej historii oddział ulegał przeobrażeniom, np. w 1963 r. został przebudowany na 73. pułk czołgów średnich, a w 1989 r. ponownie w 73. pułk zmechanizowany. Wraz z transformacją Wojska Polskiego po 1989 r. oddział przejął nazwę, tradycje i symbolikę Pułku Ułanów Karpackich. W 1998 r. na bazie jednostki sformowano 5. Brygadę Zmechanizowaną.

Batalion czołgów Ułanów Karpackich 5. Kresowej Brygady Zmechanizowanej – 5. Brygadę Zmechanizowaną sformowano w 1998 r. na bazie dowództwa 5. Kresowej Dywizji Zmechanizowanej i 73. pułku zmechanizowanego Ułanów Karpackich. Brygada weszła w skład 4. Lubuskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Jana Kilińskiego. Po zaledwie 3 latach istnienia, we wrześniu 2001 r., brygadę rozformowano.

4. batalion czołgów Ułanów Karpackich 3. Brygady Zmechanizowanej Legionów im. Romualda Traugutta w Lublinie – brygadę sformowano w 1995 r. na bazie zlikwidowanej 3. Dywizji Zmechanizowanej. Żołnierze formacji, oprócz wypełniania obowiązków w kraju, wystawiali również pododdziały do misji zagranicznych, np. na rzecz V i IX zmian Polskiego Kontyngentu Wojskowego Irak. Formację rozwiązano w 2001 r., kiedy na jej bazie utworzono Dowództwo Wielonarodowej Brygady.

18. Brygada Zmechanizowana im. Marszałka E. Rydza-Śmigłego – związek taktyczny został utworzony w grudniu 1993 r. na bazie 3. pułku zmechanizowanego z Ciechanowa. Jako miejsce stałej dyslokacji wyznaczono Białystok. Brygadę podporządkowano dowódcy 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki. Kres jej istnieniu położyła restrukturyzacja wojska z 2001 r., zakładająca redukcję stanu osobowego armii.

18. Białostocka Brygada Obrony Terytorialnej im. Marszałka E. Rydza-Śmigłego powstała w ramach wprowadzanej koncepcji rozwoju wojsk obrony terytorialnej, zakładającej tworzenie jednostek OT proporcjonalnie do zmniejszania liczebności wojsk operacyjnych. Jednostki obrony terytorialnej miały być rozlokowane po jednej brygadzie w każdym województwie. W 2001 r. rozformowano 18. Brygadę Zmechanizowaną, a w jej miejsce utworzono 18. Białostocką Brygadę Obrony Terytorialnej. Wkrótce przyjęto koncepcję redukcji wojsk OT. W wyniku tych przemian 18. Brygadę Obrony Terytorialnej w 2007 r. przekształcono w 18. Batalion Obrony Terytorialnej, który funkcjonował do 2009 r.