HISTORIA KOSZAR PRZY UL. KAWALERYJSKIEJ

Historia koszar przy dzisiejszej ul. Kawaleryjskiej sięga roku 1890. Wówczas na potrzeby 11. Charkowskiego Pułku Dragonów władze rosyjskie rozpoczęły budowę kompleksu koszarowego 3 kilometry na południowy-zachód od zabudowań miejskich w środku lasu, w rejonie wsi Słoboda. Budowę głównego członu kompleksu ukończono najprawdopodobniej w 1892 r.

Po przejęciu miasta przez Wojsko Polskie w 1919 r. czasowo bytował tu szwadron zapasowy 10. pułku ułanów, podczas gdy do września 1922 r. człon bojowy jednostki przebywał na froncie. Szwadron miał za zadanie przygotować kompleks na przybycie reszty oddziałów. Cały pułk skoncentrowano w koszarach białostockich w 1924 r. W ich obrębie znalazły się murowane budynki dowództwa i ujeżdżalnia oraz drewniane jednopiętrowe baraki mieszkalne i stajnie. Oficerowie mieszkali w tzw. „blokach oficerskich” (na ogół murowanych), a podoficerowie i oficerowie żonaci w prywatnych domach położonych nieopodal koszar. Same baraki mieszkalne wymagały gruntownego remontu i dużych nakładów pracy, które musiały ponieść pododdziały 10. pułku ułanów. Koszary były stopniowo rozbudowywane, co jednak nie wyczerpywało potrzeb pułku. Brak funduszy na generalny remont dodatkowo negatywnie wpływał na stan budynków. W 1938 r. rozpoczęto budowę bloku koszarowego dla dwóch szwadronów, jednak inwestycji nie udało się zakończyć przed wybuchem wojny. Ukończony po wojnie obiekt stanowi obecnie ostatni przedwojenny budynek koszarowy na terenie Polski. Warto dodać, że po przewrocie majowym utarła się nieoficjalna nazwa kompleksu – Koszary im. marsz. J. Piłsudskiego.

Żołnierze 10. Pułku Ułanów Litewskich przed stajnią koszarową, Białystok, lata 1922-1926 (MWB/D/001061)


Grupa żołnierzy 2. szwadronu 10. Pułku Ułanów Litewskich przed jednym z budynków koszarowych, Białystok, 1922 r. (MWB/D/3836)

Wnętrze świetlicy żołnierskiej 10. Pułku Ułanów Litewskich. Świetlice żołnierskie w okresie II RP pełniły rolę ośrodków kulturalno-oświatowych. Ich zadaniem było zapewnienie żołnierzom rozrywki w czasie wolnym od zajęć służbowych. Powadzono w nich również zajęcia edukacyjne, Białystok 1938-1939 (MWB/D/1131)
Msza polowa w dniu święta 10. Pułku Ułanów Litewskich na placu apelowym Koszar im. J. Piłsudskiego. Święto, pułkowe było najważniejszą uroczystością dla każdego żołnierza, a przygotowania do niego trwały nawet kilka tygodni, Białystok 8 maja 1927 r. (MWB/D/1128)

Fotografia przedstawia pluton trębaczy konnych 10. Pułku Ułanów Litewskich na tle budynku koszarowego w Białymstoku, lata 1930-1934 (MWB/D/427/2)

W okresie okupacji Białostocczyzny przez Związek Sowiecki po 1939 r., w koszarach rozmieszczono elementy 4. Dywizji Pancernej, wchodzącej w skład 6. Korpusu Zmechanizowanego – największego pancernego związku taktycznego w dziejach. Po zajęciu kompleksu przez wojska niemieckie w 1941 r. na ich terenie funkcjonował obóz dla jeńców sowieckich. Pod koniec lipca 1944 r. częściowo zniszczone koszary przy ul. Kawaleryjskiej zostały przejęte i użytkowane czasowo przez Armię Czerwoną, funkcjonował tam również obóz dla jeńców niemieckich.

W latach 1945-1989 w białostockich koszarach stacjonowały jednostki Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Obrony Wewnętrznej. W 1989 r. kompleks przejął 2. Podlaski Pułk Łączności Wojsk Obrony Wewnętrznej. Po tej dacie w koszarach stacjonowały kolejno: 25. Pułk Łączności Dowództwa Zgrupowania Jednostek Zabezpieczenia Instytucji Centralnych Ministerstwa Obrony Narodowej (1989-1994), 18. Białostocka Brygada Zmechanizowana im. Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza (1994-2001), 18. Białostocka Brygada Obrony Terytorialnej, 18. batalion Obrony Terytorialnej (2001-2009). Obecnie kompleks użytkuje 18. Białostocki Pułk Rozpoznawczy, 25. Wojskowy Oddział Gospodarczy oraz dowództwo 1. Podlaskiej Brygady Obrony Terytorialnej oraz jej 11. batalion lekkiej piechoty.

Na przestrzeni lat koszary przeszły liczne przebudowy i dostosowanie kompleksu do aktualnych potrzeb. Jednak wśród istniejących przed wojną 44 budynków znaczna ich część zachowała wygląd z epoki. Fakt stałego użytkowania koszar chroni je przez losem innych, nieistniejących już dziś kompleksów.